Χριστούγεννα μοναχικά με μια πλεξούδα μόνο από τα μαλλιά της μητέρας του στο λαιμό, ο μόνος κρίκος με τη μακρινή οικογένειά του. Έτσι τα Χριστούγεννα «κατάφεραν να είναι μια μέρα γιορτής», έγραψε ο Φρίντριχ Νίτσε στην οικογένειά του, αφηγούμενος τα μοναχικά του Χριστούγεννα στη Νίκαια το 1885. Καθώς άνοιγε το πακέτο της οικογένειάς του, η ανυπομονησία του να ξετυλίξει τα δώρα και η κακή του όραση του έπαιξαν άσχημο κόλπο: τα χρήματα που του είχε στείλει η μητέρα του γλίστρησαν έξω. «Συγχωρήστε το τυφλό σας ζώο», έγραψε στην αδερφή του και ελπίζει ότι τα χρήματα τα μάζευε «μια φτωχή ηλικιωμένη κυρία και ότι βρήκε τον «μωρό Ιησού» της στο δρόμο». Στα γράμματά του το μεγαλείο της δυνατής σκέψης στρέφεται στη γλυκύτητα μιας λεπτής ψυχής που αγοράζει ένα δαχτυλίδι για να το δώσει στη μικρή Αντριέν, ένα κοριτσάκι που της χαμογελά στη Σιλς-Μαρία. Είναι άνθρωπος, πάρα πολύ άνθρωπος, ο Νίτσε, στο Epistolario του 1885-1889 (επιμ. Adelphi). Τρυφερός όταν γράφει στη μητέρα του και ζητά «κουτιά φαγητού», ζαμπόν σολομού, που ζει βδομάδες κάθε φορά, σαλάμι που δεν έχει στεγνώσει, μπισκότα και κάλτσες, ρούχα, υπογράφοντας «το παλιό σου πλάσμα». Τρυφερός όταν χρησιμοποιεί τις οικονομίες του για να καλύψει τον τάφο του πατέρα του, ενός ιερέα, με μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα. εκεί, λέει, θα ταφεί και η μητέρα του. Έτσι, όταν μπαίνει στο λάθος τρένο και αντί να πάει στο Τορίνο, βρίσκεται στη Γένοβα και υποφέρει όχι τόσο για τον χαμένο χρόνο – πράγματι είναι η ευκαιρία να ξαναβρεί τη γοητεία της Γένοβας («Περιπλανήθηκα σαν σκιά στην παρέα μόνο των αναμνήσεων») – αλλά για το εισιτήριο του τρένου που έπρεπε να αγοράσει ξανά. Αυτός, ένας σεμνός μωρός-συνταξιούχος από το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, με χρόνια προβλήματα υγείας. Η ζωή του και εν μέρει οι σκέψεις του είναι μετεοπαθητικές και γεννούν μια γεωφιλοσοφία συνδεδεμένη με τον ήλιο και το φως, ως λάτρης του νότου. Εδώ ορίζει τον Ζαρατούστρα του ως το πιο νότιο και πιο ανατολικό βιβλίο που υπάρχει. «Σέ λυπάμαι στον Βορρά σου», γράφει στον Δανό Μπράντες , «στην Πετρούπολη θα ήμουν μηδενιστής, εδώ στη Νίκαια, πιστεύω στον ήλιο, όπως κάνει ένα φυτό… Ο Θεός κάνει τον πιο όμορφο ήλιο να λάμπει σε εμάς τους τεμπέληδες, τους φιλοσόφους και τους Έλληνες». Μπορώ να φανταστώ τη συγκίνηση του Νίτσε όταν έλαβε από την Αθήνα ένα φύλλο δάφνης και ένα φύλλο συκής από το μέρος όπου κάποτε βρισκόταν η ακαδημία του Πλάτωνα, όπως έγραψε σε μια επιστολή του.
Ένα βράδυ συζητούσαμε με τον Sossio Giametta , τον κύριο εν ζωή μεταφραστή του, αν ο Νίτσε ήταν ηθικολόγος, όπως ισχυριζόταν, ή φιλόσοφος, ή μάλλον βιογράφος, όπως ισχυρίζομαι. Ο ενδιαφερόμενος απαντά σε επιστολή του στον Brandes: «Είμαι φιλόσοφος; Αλλά τι σημασία έχει!». Ο Sossio δημοσίευσε τώρα ένα άλλο βαρυσήμαντο «Σχόλιο στο Human, All Too Human, Aphorism by Aphorism», αφιερωμένο στον Nietzsche (επιμ. Bibliopolis). Ένα σπουδαίο βιβλίο που γράφτηκε από τον «Χριστιανό Νίτσε» Gustave Thibon , για τον Nietzsche ή την παρακμή του πνεύματος (επιμ. Iduna), μεταφράστηκε επίσης πρόσφατα . είναι ένας Νίτσε που έρχεται ενάντια στον σπόρο της κοινής πεποίθησης.
Υπάρχει η μαρτυρία ενός παιδιού, του Νίτσε που περπατούσε κατά μήκος του Lungarni στη Φλωρεντία τον Νοέμβριο του 1885. Είναι ο Giovanni Papini , δεν ήταν καν πέντε ετών. Θυμάται στο Past Remote ότι περπατούσε με τη μητέρα του και «ένας άντρας που φορούσε πολύ μεγάλα γυαλιά και τεράστιο μουστάκι: το πρόσωπό του ήταν φαρδύ και σαρκώδες αλλά σοβαρό και λίγο λυπημένο» χάιδεψε τις ξανθές μπούκλες του. Αργότερα τον αναγνώρισε ως ενήλικα σε μια φωτογραφία. Ήταν ο Νίτσε και η αλληλογραφία επιβεβαιώνει ότι εκείνες τις μέρες βρισκόταν στη Φλωρεντία. Θυμούμενος αυτό το χάδι, ο Παπίνι έγραψε: «Ο μελλοντικός συγγραφέας της Ιστορίας του Χριστού χαιδεύτηκε για μια στιγμή, σε ένα καθαρό φθινοπωρινό ηλιοβασίλεμα, από το χέρι που έγραψε τον Αντίχριστο».
Η αλληλογραφία αυτού του άστεγου ταξιδιώτη, πλανόδιου στοχαστή, αδέσποτου φιλοσόφου στη μικρή του φτώχεια, πριν έρθει η νύχτα της τρέλας, είναι αποκαρδιωτική. Οι σεμνοί λογαριασμοί του για να επιβιώσουν, τα μικρά και κρύα δωμάτιά του, η σόμπα που κουβαλάει μαζί του, η αγάπη του για τον ήλιο και η φωτοφοβία του. Και η αβυσσαλέα μοναξιά του: «Η ατυχία μου είναι ότι δεν έχω κανέναν… Σχεδόν όλες οι ανθρώπινες σχέσεις μου γεννήθηκαν από κρίσεις μοναξιάς… Είναι απολύτως φρικτό να είσαι μόνος σε αυτόν τον βαθμό… η ζωή ενός σκύλου». Δική του όμως είναι και η μοναξιά ενός συγγραφέα, στην απόλυτη ακατανοησία της εποχής του. «Τα βιβλία μου πέρασαν χωρίς να αφήσουν σχεδόν κανένα ίχνος». Τον βλέπεις μόνο του, στο κρύο, να γράφει απελπισμένα, να τυπώνει βιβλία με δικά του έξοδα που πουλάνε μερικές δεκάδες αντίτυπα. Φτιάχνει τσάι με μπισκότα, μοιράζει το φαγητό του και λατρεύει τη σοκολάτα και το παγωτό. Θα ήθελες να τον αφήσεις να νιώσει τη μεταθανάτια ανάσα των ενσυναισθητικών αναγνωστών του, θα ήθελες να του πεις για τη μεταθανάτια δόξα του μεγαλείου του. Ο Νίτσε χαίρεται όταν ο Τζορτζ Μπράντες στη Δανία δίνει διαλέξεις για αυτόν σε μεγάλο κοινό. Το επαναλαμβάνει σε όλους τους παραλήπτες των επιστολών του. Είναι ευγνώμων στον Μπράντες, του δείχνει ότι «ζω». Και του στέλνει μια φωτογραφία του, ζητώντας από τον Brandes να τον κάνει γνωστό στους μακρινούς θαυμαστές του. Ο Νίτσε συμμερίζεται τον ορισμό του Brandes για τη σκέψη του: αριστοκρατικός ριζοσπαστισμός. Σε μια επιστολή προς τον Koselitz , γράφει: "Ευγενής είναι η επιπόλαιη εμφάνιση που διατηρείται για να καλύψει μια στωική σκληρότητα και αυτοπεριορισμό. Η Noble προχωρά αργά, από κάθε άποψη, ακόμη και η βραδύτητα του βλέμματος. Η ευγένια διαφεύγει τις μικρές τιμές και τη δυσπιστία αυτών που επαινούν εύκολα cognito, ας πούμε, για να γλιτώσει κανείς από την αμηχανία του ότι είναι ικανός να κάνει otium. "Φοβάμαι ότι είμαι πολύ μουσικός για να μην είμαι ρομαντικός. Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος για μένα."
Τρέλα και διαύγεια μπλέκονται στα τελευταία γράμματα. τις αυτοεξάρσεις του, τη θεμελιωμένη μυθομανία εκείνων που πιστεύουν ότι είναι προορισμένοι να αφήσουν σημάδι στον κόσμο, μέχρι τα εισιτήρια της τρέλας, πριν τρελαθούν στο Τορίνο. Στο κατώφλι του τραγικού χειμώνα του 1889 έγραψε «Χαίρομαι πολύ που έχω τον χειμώνα ελεύθερο». Ελεύθερο να τρελαθεί.
Ένα βράδυ συζητούσαμε με τον Sossio Giametta , τον κύριο εν ζωή μεταφραστή του, αν ο Νίτσε ήταν ηθικολόγος, όπως ισχυριζόταν, ή φιλόσοφος, ή μάλλον βιογράφος, όπως ισχυρίζομαι. Ο ενδιαφερόμενος απαντά σε επιστολή του στον Brandes: «Είμαι φιλόσοφος; Αλλά τι σημασία έχει!». Ο Sossio δημοσίευσε τώρα ένα άλλο βαρυσήμαντο «Σχόλιο στο Human, All Too Human, Aphorism by Aphorism», αφιερωμένο στον Nietzsche (επιμ. Bibliopolis). Ένα σπουδαίο βιβλίο που γράφτηκε από τον «Χριστιανό Νίτσε» Gustave Thibon , για τον Nietzsche ή την παρακμή του πνεύματος (επιμ. Iduna), μεταφράστηκε επίσης πρόσφατα . είναι ένας Νίτσε που έρχεται ενάντια στον σπόρο της κοινής πεποίθησης.
Υπάρχει η μαρτυρία ενός παιδιού, του Νίτσε που περπατούσε κατά μήκος του Lungarni στη Φλωρεντία τον Νοέμβριο του 1885. Είναι ο Giovanni Papini , δεν ήταν καν πέντε ετών. Θυμάται στο Past Remote ότι περπατούσε με τη μητέρα του και «ένας άντρας που φορούσε πολύ μεγάλα γυαλιά και τεράστιο μουστάκι: το πρόσωπό του ήταν φαρδύ και σαρκώδες αλλά σοβαρό και λίγο λυπημένο» χάιδεψε τις ξανθές μπούκλες του. Αργότερα τον αναγνώρισε ως ενήλικα σε μια φωτογραφία. Ήταν ο Νίτσε και η αλληλογραφία επιβεβαιώνει ότι εκείνες τις μέρες βρισκόταν στη Φλωρεντία. Θυμούμενος αυτό το χάδι, ο Παπίνι έγραψε: «Ο μελλοντικός συγγραφέας της Ιστορίας του Χριστού χαιδεύτηκε για μια στιγμή, σε ένα καθαρό φθινοπωρινό ηλιοβασίλεμα, από το χέρι που έγραψε τον Αντίχριστο».
Η αλληλογραφία αυτού του άστεγου ταξιδιώτη, πλανόδιου στοχαστή, αδέσποτου φιλοσόφου στη μικρή του φτώχεια, πριν έρθει η νύχτα της τρέλας, είναι αποκαρδιωτική. Οι σεμνοί λογαριασμοί του για να επιβιώσουν, τα μικρά και κρύα δωμάτιά του, η σόμπα που κουβαλάει μαζί του, η αγάπη του για τον ήλιο και η φωτοφοβία του. Και η αβυσσαλέα μοναξιά του: «Η ατυχία μου είναι ότι δεν έχω κανέναν… Σχεδόν όλες οι ανθρώπινες σχέσεις μου γεννήθηκαν από κρίσεις μοναξιάς… Είναι απολύτως φρικτό να είσαι μόνος σε αυτόν τον βαθμό… η ζωή ενός σκύλου». Δική του όμως είναι και η μοναξιά ενός συγγραφέα, στην απόλυτη ακατανοησία της εποχής του. «Τα βιβλία μου πέρασαν χωρίς να αφήσουν σχεδόν κανένα ίχνος». Τον βλέπεις μόνο του, στο κρύο, να γράφει απελπισμένα, να τυπώνει βιβλία με δικά του έξοδα που πουλάνε μερικές δεκάδες αντίτυπα. Φτιάχνει τσάι με μπισκότα, μοιράζει το φαγητό του και λατρεύει τη σοκολάτα και το παγωτό. Θα ήθελες να τον αφήσεις να νιώσει τη μεταθανάτια ανάσα των ενσυναισθητικών αναγνωστών του, θα ήθελες να του πεις για τη μεταθανάτια δόξα του μεγαλείου του. Ο Νίτσε χαίρεται όταν ο Τζορτζ Μπράντες στη Δανία δίνει διαλέξεις για αυτόν σε μεγάλο κοινό. Το επαναλαμβάνει σε όλους τους παραλήπτες των επιστολών του. Είναι ευγνώμων στον Μπράντες, του δείχνει ότι «ζω». Και του στέλνει μια φωτογραφία του, ζητώντας από τον Brandes να τον κάνει γνωστό στους μακρινούς θαυμαστές του. Ο Νίτσε συμμερίζεται τον ορισμό του Brandes για τη σκέψη του: αριστοκρατικός ριζοσπαστισμός. Σε μια επιστολή προς τον Koselitz , γράφει: "Ευγενής είναι η επιπόλαιη εμφάνιση που διατηρείται για να καλύψει μια στωική σκληρότητα και αυτοπεριορισμό. Η Noble προχωρά αργά, από κάθε άποψη, ακόμη και η βραδύτητα του βλέμματος. Η ευγένια διαφεύγει τις μικρές τιμές και τη δυσπιστία αυτών που επαινούν εύκολα cognito, ας πούμε, για να γλιτώσει κανείς από την αμηχανία του ότι είναι ικανός να κάνει otium. "Φοβάμαι ότι είμαι πολύ μουσικός για να μην είμαι ρομαντικός. Χωρίς μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος για μένα."
Τρέλα και διαύγεια μπλέκονται στα τελευταία γράμματα. τις αυτοεξάρσεις του, τη θεμελιωμένη μυθομανία εκείνων που πιστεύουν ότι είναι προορισμένοι να αφήσουν σημάδι στον κόσμο, μέχρι τα εισιτήρια της τρέλας, πριν τρελαθούν στο Τορίνο. Στο κατώφλι του τραγικού χειμώνα του 1889 έγραψε «Χαίρομαι πολύ που έχω τον χειμώνα ελεύθερο». Ελεύθερο να τρελαθεί.
